Ustawa ta ma na celu przekształcenie we własność gruntów na rzecz właścicieli domów jednorodzinnych i samodzielnych lokali położonych w budynkach wielorodzinnych wraz z budynkami gospodarczymi, garażami i innymi obiektami budowlanymi.

Nie wszystkie grunty będą jednak objęte ustawą. Przepisów tych nie stosuje się np. do gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe położone na terenie portów i przystani morskich jak również oddanych w użytkowanie wieczyste na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o Krajowym Zasobie Nieruchomości.

Opłata za przekształcenie prawa własności

Ustawa zakłada, że przyszli właściciele gruntów zamiast rocznych opłat za wieczyste użytkowanie będą wnosić opłatę związaną z przekształceniem gruntu w prawo własności przez dwadzieścia lat od dnia jego przekształcenia. Opłatę należy wnosić w terminie do dnia 31 marca każdego roku, jednakże opłata za 2019 r. będzie wymagana do 29 lutego 2020 r.

Jak wysoka będzie to opłata? Ustawodawca przyjął model, który nie będzie dodatkowo obciążać nowego właściciela gruntu i przewidział wysokość opłaty rocznej, na poziomie opłaty za użytkowanie wieczyste, obowiązującej w dniu przekształcenia. Zatem opłata zostanie ustalona według stanu na 1 stycznia 2019 r. i może podlegać waloryzacji w kolejnych latach.

Warianty wnoszenia opłat i bonifikaty

Ustawa dopuszcza możliwość wniesienia wszystkich dwudziestu opłat z góry lub w każdym innym momencie dokonywania tych opłat, np. po dwóch lub trzech latach. Wówczas należy taki zamiar zgłosić właściwemu organowi i na piśmie wskazać kwotę pozostającą do pełnej spłaty.

W przypadku wnoszenia opłat jednorazowych ustawodawca przewidział bonifikaty dla osób fizycznych będących właścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych, lokali mieszkalnych lub spółdzielniom mieszkaniowym (grunty będące własnością Skarbu Państwa). Bonifikata ta przedstawia się następująco:

• 60% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w roku, w którym nastąpiło przekształcenie;
• 50% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w drugim roku po przekształceniu;
• 40% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w trzecim roku po przekształceniu;
• 30% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w czwartym roku po przekształceniu;
• 20% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w piątym roku po przekształceniu;
• 10% – w przypadku gdy opłata jednorazowa zostanie wniesiona w szóstym roku po przekształceniu.

W przypadku gruntów stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego o udzieleniu bonifikaty i jej wysokości zdecyduje właściwa rada albo sejmik.

Zwolnienia z opłaty

Nowe przepisy zakładają także zwolnienia z opłaty przekształceniowej. Opłatom tym nie będą podlegać:

1. parki narodowe w rozumieniu art. 8 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody;
2. osoby fizyczne lub ich spadkobiercy oraz spółdzielnie mieszkaniowe, w przypadku gdy:
   • wniosły jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego,
   • użytkowanie wieczyste uzyskały na podstawie:
   • art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy,
   • innych tytułów prawnych, w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa przed dniem 5 grudnia 1990 r.

Zakup nieruchomości

Zgodnie z ustawą, nowy nabywca nieruchomości przejmie obowiązek wnoszenia opłaty przekształceniowej do końca okresu, przewidzianego do wnoszenia tejże opłaty.

Zapisy w Księgach Wieczystych

W Księgach Wieczystych zostanie ujawnione prawo własności gruntów. Jednakże oprócz tego Sąd dokona wpisu w dziele III Księgi Wieczystej, który będzie dotyczył roszczenia o opłatę za przekształcenie. Roszczenie to zostanie wykreślone po uregulowaniu całej należnej opłaty wynikającej z przekształcenia gruntu.